fashion revolution Archives - Europe House

Брза vs. одржлива мода: Зошто ова е феминистичко прашање?

Модата и феминизмот треба да бидат дел од истиот разговор. Изборот на брза наспроти одржлива мода недвосмислено е феминистичко прашање, бидејќи тоа е избор меѓу систем кој главно се потпира на обезмоќување и искористување на текстилните работнички наспроти систем што овозможува и поттикнува промена кон поголем еколошки интегритет и социјално-економска правда.

Модата е индустрија која во голема мера е наменета за жените и истовремено жените се оние кои ја „хранат“. Затоа, не треба да изненадува фактот дека тие исто така сочинуваат голем дел од синџирот на снабдување. 80% од работниците во конфекциии се жени (до 90% во земјите каде што текстилната индустријата е најголем работодавец). Меѓутоа, неповрзаноста меѓу статистиката и реалноста на овие жени е прашање на етичност и еднаквост. Одржливата мода обезбедува позитивно влијание врз планетата, но исто така и врз жените вклучени во модната индустрија – ова е местото каде што станува феминистичко прашање. Бидејќи модата се користи како алатка за зајакнување на жените кои купуваат облека, време е да ги омоќи и жените кои ја произведуваат таа облека.

Етичката, одржлива мода е едно решение за многуте феминистички прашања во текстилната индустрија. Како што повеќе потрошувачи добиваат увид во животите на текстилните работнички, се овозможува да се гледа на брзата мода како на нешто „за еднократна употреба“ и да се променат навиките кон поодржлива алтернатива. Етичките модни брендови ги поддржуваат и акцентираат луѓето во синџирот на снабдување, а не профитот.

Цената на брзата мода

Брзата мода следи три прилично атрактивни нишки – голема брзина, разновидност и ниска цена. Сепак, она што повеќето луѓе не го сфаќаат е дека негативните последици на овој систем во голема мера ги сносат женските работници во текстилните фабрики. Овие работнички, особено во земјите во развој, се платени по произведено парче, добиваат многу ниски плати и не добиваат надомест за прекувремена работа, боледување или породилно отсуство. Сепак, жените сè уште избираат да работат во конфекции и текстилната индустрија, бидејќи тоа е побезбедна и попочитувана опција за оние кои немаат голем избор. Недостатокот на опции за сиромашните и необразованите, заедно со потребата да се заработи за живот е несреќна комбинација на причини зошто жените продолжуваат да се мачат по 100 часа или повеќе неделно. Способноста на овие жени да заработат приход и да бидат финансиски независни е огромен социјален стабилизатор. Сепак, практично е невозможно кога работничките во Бангладеш заработуваат приближно 63 американски долари месечно, што е далеку од доволно за да ги покријат нивните основни потреби.

За жал, секојдневната реалност на жените кои работат во фабриките за брза мода во сиромашните земји вклучува и лоши работни услови, сексуално вознемирување и физичко малтретирање.

Итна потреба од транспарентност

Статистиката докажува дека жените во трудоинтензивните индустрии, како што е текстилната, заработуваат значително помалку од мажите. 80% од работниците во фабриките за облека во земјите во развој се жени, а сопствениците на фабрики ја користат нееднаквата положба на жените во општеството со тоа што им плаќаат помалку со мала можност за унапредување, иако нивните способности раскажуваат поинаква приказна.

Големите модни брендови веруваат дека создаваат работни места и ја зајакнуваат економијата на земјите во развој преку аутсорсинг на нивното производство на облека. Иако е делумно точно, ниските конкурентни минимални плати во овие земји повеќе им користат на модните конгломерати отколку што им помагаат на нивните економии за возврат. Многу промени се случија по инцидентот во Рана Плаза, за да се подобри благосостојбата на овие работници.

Меѓутоа, аутсорсирањето на производството на облека без редовни проверки е токму она што води до модерно ропство. Кога жените не заработуваат за живот, тие не можат да инвестираат во својата кариера, образование и семејство. Во основа, брзата мода е феминистичко прашање бидејќи ги држи овие девојки и жени заробени во маѓепсан круг.

Феминистичкиот пристап кон модата бара соодветни плати, безбедни работни услови, здравствена заштита и работна средина без сексуално вознемирување, родови разлики во платите и дискриминација. За да се случи ова, потребно ни е брендовите да бидат одговорни и да бидат транспарентни за нивниот синџир на снабдување.

Кога повеќето модни брендови би биле транспарентни, потрошувачите ќе можат да видат како нивните пари директно влијаат на животот на жените кои работат на нивната облека. Да се ​​има феминистичка совест е повеќе од носење маички со феминистички пораки произведени во услови на модерно ропство.

Кога потрошувачите купуваат облека од етички брендови, тие наведуваат дека ги поддржуваат жените кои заработуваат за живот и работат на пристојни  работни места. Тие ги поддржуваат нивните аспирации да бидат финансиски независни и да ги издржуваат своите семејства без да се соочат со тешките околности со кои се соочуваат сега. Ова се жени кои поддржуваат други жени, а иронијата е што судбината на просечната 20-годишна жена во текстилната индустрија почива на куповната моќ на друга 20-годишна жена.

Што можеш да направиш ТИ за феминизмот во модата?

Опстојувањето на брзата мода е и еколошко прашање. Производството е исклучително штетно за нашиот природен свет. Модната индустрија произведува 5% од глобалните емисии на стакленички гасови (Business Insider 2019) и е трет најголем потрошувач на вода во производството (по индустријата за нафта и хартија). Огромни количини облека завршуваат на депонија секоја година, од кои 350.000 тони само во ОК (ClothesAid). Кога купуваме од овие компании за брза мода, им порачуваме да продолжат со овие методи кои предизвикуваат деградација на животната средина. Но, дали знаевте дека жените во земјите во развој исто така имаат најголема веројатност да бидат погодени од климатските промени? Правејќи поодржлив избор со нашата облека, помагаме да се заштитат најранливите жени во светот (BBC 2018).

Јасно е дека движењето кон одржливи модни практики е инхерентно феминистичко прашање. Со почитување на етичките и одржливите методи на производство, ние не само што ѝ помагаме на нашата животна средина, туку помагаме и да ја ублажиме експлоатацијата со која се соочуваат повеќето жени вработени во текстилните фабрики. Обезбедувањето плати за пристоен живот, безбедни работни услови и ублажување на деградацијата на животната средина се начини на кои можеме да помогнеме да ги омоќиме жените кои толку напорно работат за да ја направат нашата облека.

Што може да направи секој од нас?

Информирајте се за вистината зад брзата мода

Бидете храбри и откријте ја вистинската цена зад маичка од бренд на брзата мода што чини помалку од 100 денари.

Префрлете се на етичка, одржлива мода како феминистички потег

Наспроти брендовите за брза мода има се повеќе одржливи, етички брендови кои целосно ја менуваат играта. Нивната облека ја изработуваат текстилни  работнички на кои им се платени фер плати и гарантирани добри услови за работа. Овие брендови се исто така транспарентни за нивниот синџир на снабдување и вршат редовни проверки.

Прашајте ги брендовите #КојЈаПравиМојатаОблека

Овој хаштаг е особено популарен за време на Неделата на Модната револуција , но треба да ја користиме секоја прилика да побараме одговорност од брендовите за брза мода во текот на целата година.

Прашувајќи ги #WhoMadeMyClothes #КојЈаПравиМојатаОблека, вие им давате шанса да бидат транспарентни за нивниот синџир на снабдување и, доколку не се, да почнат да воведуваат промени.

Автор: Александра Спасеска

Илустрација: Моника Стојановска

Ајде да зборуваме за социјалната нееднаквост во борбата против брзата мода

Самата природа на брзата мода значи дека намалувањето на отпадот, плаќањето фер плата на работниците и гаранцијата дека во процесот не се уништува планетата се речиси невозможни подвизи. Тоа е бизнис модел изграден на брзина, а не на етички практики. Но, ако брзата мода не може да биде добра, тогаш се поставува прашањето: Дали ни треба воопшто? Дали е одговорност на компаниите да прават облека на фер начин или наша одговорност е да купуваме помалку?

Сакам да зборувам за модата, обожавам да зборувам за одржливоста. Сум пишувала многупати дека одржливите навики го опфаќаат нашето целокупно живеење, а не само нашите модни избори. Но, не можам и не сакам да бидам слепа пред фактот дека живееме во капиталистичко општество водено од консумеризам, општество во кое социјалните разлики на населението растат од ден во ден, а јазот во примањата се зголемува експоненцијално.

Сакам да бидам реална – нашата облека и каде ја купуваме – тоа отсекогаш било класно прашање. Облеката е симбол на богатство и статус и сè почесто прашањето на модните избори се меша со идеологијата. Кога ќе се пофали некој колку многу парчиња од брендови за брза мода купил за малку пари, всушност вели: „Имам други приоритети освен да трошам повеќе за одржливо изработени парчиња што би ми биле инвестиција“. Кога носиме етички и одржливо произведена облека како да носиме и етикета: „Се гордеам со мојата принципиелност и сакам луѓето да го знаат тоа“. Јазот се продлабочува, а решението се чини бега сè подалеку на хоризонтот.

Мода и сиромаштија

Брзата мода е непрекинато растечко присуство во земјите од првиот свет од 90-тите. На прв поглед, потрошувачите купуваат евтини и модерни облеки за мал дел од цената на врвните брендови. Но, под површината, сиромашните работници во земјите во развој се еден вид модерни робови кои работат во нестандардни и честопати опасни услови, за минимална плата. Овие синџири на снабдување покажуваат директна врска помеѓу брзата мода и сиромаштијата.

Многу компании за брза мода, како што се Forever 21 и H&M, добиваат нови пратки облека секој ден, додека Topshop нуди 400 стилови неделно. Овие брендови се способни да произведуваат облека со голема брзина, бидејќи тие не се во интеракција со производството, туку прават аутсорсинг на фирми во земјите во развој. Овие фирми потоа го склучуваат производството со поддоговори на нерегистрирани добавувачи кои работат без никакви владини регулативи. Ова значи дека брендовите не се законски обврзани да обезбедат безбедни работни услови. Овој процес ги искористува оние кои веќе се на дното на сиромаштија и токму поради тоа повеќе луѓе треба да бидат свесни за процесите зад нивните евтини парчиња облека од брзата мода.

За да ја илустрирам дополнително нееднаквата распределба на заработката во синџирот на брзата мода, главниот извршен директор на една голема модна компанија за само четири дена заработува исто онолку пари колку што една текстилна работничка во Бангладеш ќе заработи во целиот нејзин работен век.

Различни стартни позиции

На другиот крај на палетата е етичката мода, која се чини станува „помодерна“, а нејзините цени стануваат повисоки. Веќе зборував за тоа дали одржливата мода е навистина поскапа од брзата (и иако стојам зад тој текст, чувствувам дека е потребно да се прошири разговорот на таа тема. Етички произведената облека трае подолго, но ова е бескорисен аргумент за повеќето од нас кои не можат да си дозволат пар панталони од 100 евра (околу 6.000 денари).

Лесно е да се префрлите на поскапи, а поетички брендови кога разликата помеѓу кошула од 2.000 и 3.000 денари навистина не ви значи многу. Што се случува со оние кои, и покрај нивните напори да бидат повеќе еколошки свесни, едноставно не можат да си ги дозволат повеќето стилски етички брендови кои постојат како алтернативи на брзата мода? Повеќето луѓе од работничката класа кои купуваат од брендови за брза мода секако веќе ја носат таа облека долги години. Зарем тоа не е доволно?

Работниците во фабриките на брендовите за брза мода ја прават облеката по толку евтини цени бидејќи немаат алтернатива. Тие се од посиромашна демографија во споредба со привилегираниот свет и им требаат пари. Како активист за етичка мода, ги прозивам големите брендови барајќи одговор на прашањето #којјаправимојатаоблека? со намера да побарам транспарентност од нив за условите во кои работат овие работници. Но, што ако, кога купувам брза мода, го правам тоа затоа што тоа е она што можам да си го дозволам? Ако повеќето луѓе од работничката класа дознаат кој недоволно платен работник во некој регион во развој ја направил нивната облека, практичното прашање овде е: Кога и самите се едвај добро платени, што навистина можат да направат за да помогнат?

Целата премиса на брзата мода е да можете брзо да купите облека, да изгледате добро и да стекнете самодоверба додека трошите што е можно помалку. Сепак, секогаш кога разговараме за брзата мода, зборуваме за трендови и инфлуенсери и никогаш не го спомнуваме фактот дека најголемата причина зошто луѓето сè уште купуваат брза мода е врзана за големината на нивните џебови. Разговараме за економскиот диспаритет и за тоа колку луѓе ширум светот заработуваат под минималната плата. Сепак, не можеме да видиме дека патот од таму до купувањето евтина брза мода е прилично прав и непопречен.

Етичката дилема на одржливоста

Во одржливата модна заедница владее консензус дека добро, етички, одржливо, еколошки изработената облека е подобра. Па, зошто некој не би ја сакал? Дали помислуваме дека можеби причината е затоа што не можат да си ја дозволат? Дали станува форма на современ класизам? Ова е лесна замка во која паѓаат добронамерните луѓе. Треба да бидеме свесни дека за некои луѓе, сè што можат да си дозволат е брза мода и тоа е пропратен ефект од циклусот на сиромаштија и ниски приходи во светот денеска. Да погледнеме подалеку од онлајн активизмот и хаштазите на Instagram, и да согледаме дека постојат и други причини во реалниот свет поради кои луѓето можеби ќе сакаат да купат брза мода, освен следењето на модните трендови. Да го осознаеме фактот дека многу луѓе сè уште купуваат брза мода бидејќи не можат да си дозволат побавна мода. Да осознаеме дека не секој е финансиски способен да направи подобар избор. Сме зборувале за предностите на купувањето облека од втора рака како одржлива алтернатива, но не треба да забораваме дека во тие продавници ќе најдеме два типа на клиенти: луѓе кои можат да си дозволат нова облека и луѓе кои немаат избор. Првите или од сентиментални или еколошки причини купуваат од втора рака по избор, а вторите, токму затоа што немаат избор.

Ова ги изостава работниците од средната класа кои имаат избор, но се вртат кон брзата мода за да бидат стилски облечени, а сепак да поминат евтино. За овие луѓе за кои верувам дека го сочинуваат мнозинството купувачи на брза мода, ни требаат нови начини да ја пренесеме пораката. Можеби треба да ги охрабруваме луѓето да купуваат само работи што навистина ги сакаат и бидејќи знаат дека ќе ги носат многу, а не само бидејќи се евтини и достапни. Можеби треба повеќе да се фокусираме на важноста на рециклирањето на облеката и текстилот, како и разменување или донирање на веќе носената облека во добротворни цели.

Ова е важно, за да не продолжиме да ги игнорираме „мртвите агли“ во општеството во кое живееме и да бидеме поодговорни како членови на заедницата. Тоа често ќе значи соочување со фактот дека во некои (или повеќе) аспекти сме привилегирани, а колку е поголема привилегијата, толку се побројни тие „мртви агли“. Ако не ги разбираме целосно причините за купувањето брза мода, како можеме да се надеваме дека ќе им го покажеме подобриот пат на поголем број луѓе? За почеток, сметам дека треба да продолжиме да прашуваме #којјаправимојатаоблека? без разлика дали станува збор за парче од 200, 2.000 или 20.000 денари, бидејќи верувам дека поголемата транспарентност ќе помогне да се намали јазот и да се доближат стартните позиции.

Автор: Александра Спасеска

Илустрација: Моника Стојановска

Дали одржливата мода навистина е поскапа од брзата мода?

Едно од прашањата што најчесто ги добивам кога се разговара за одржливата мода е – Зошто се парчињата толку скапи? На прв поглед, објаснувањата и аргументите се повеќе од јасни, но кога ќе ја погледнеме подлабоко поголемата слика, неизбежно се поставува прашањето – Што е скапо? И дали одржливата мода навистина е поскапа од брзата мода?

Прво нешто што секогаш им го кажувам на луѓето кои само што тргнале на нивното одржливо модно патување е  – најодржливата облека е онаа што веќе ја имате во вашиот плакар! Ако сакате да додадете нешто во вашата гардероба или да ги размрдате комбинациите, сепак можете да го искористите максимумот од она што е веќе произведено. Позајмувајте или разменувајте со пријатели, разгледувајте низ вашите локални продавници за облека од втора рака или размислете за алтернативни начини, како изнајмување.

Но, што кога сакате нешто ново? Реалноста е дека термините како „свесно“, „еко“ или „одржливо“ не значат ништо сами по себе бидејќи термините не се регулирани од никаква трета страна. Тогаш, што значи „одржлива мода“? Одржливата мода во суштина се однесува на облека и додатоци што се произведуваат и/или до кои се пристапува на еколошки и општествено одговорен начин. Причината поради која зборот „пристапува“ е во дефиницијата за одржлива мода е бидејќи терминот не треба да се ограничува на правење или купување нови работи. Иако маркетинг кампањите за одржливост нè наведуваат да веруваме дека можеме да си го купиме патот до одржливост, тоа не е толку едноставно. Да, можеме да избереме да купуваме на поодржлив начин, но вклучувањето во одржливата мода не бара задолжително купување ништо ново.

Зошто евтината брза мода всушност скапо се плаќа?

Моделот за брза мода е изграден врз бесконечен циклус на прекумерно производство и прекумерна потрошувачка. Евтините цени од брендовите за брза мода се овозможени само затоа што овие брендови произведуваат во огромни количини. Иако компаниите не прават многу профит од секое парче облека, можат да профитираат стотици милиони, па дури и милијарди, бидејќи произведуваат толку многу. Дури и кога некои брендови за брза мода почнуваат да вклучуваат (мал) процент од рециклирани и органски материјали во нивните колекции, ова ниво на производство никогаш не може да биде одржливо. И, бидејќи брендовите за брза мода произведуваат во толку големи количини, можат да преговараат со фабриките за намалување на цените. Овие преговори ги потиснуваат платите на работниците и ги одржуваат безбедносните стандарди на работното место многу ниски.

Знам дека статистичките податоци не се најомиленото нешто за модните вљубеници, но дозволете да ви приложам неколку за да ја претставам појасно сликата за модната индустрија денес:

  • Се предвидува дека модната индустрија ќе истроши 25% до 30% од преостанатиот светски јаглероден буџет до 2050 година со сегашните стапки на раст.
  • 93 милијарди кубни метри вода и 98 милиони тони необновливи ресурси се експлоатираат секоја година за производство на текстил. Да, секоја година.
  • Облеката направена од синтетички влакна е одговорна за дури 35% од глобалното загадување со микропластика.
  • Текстилот е четвртата по големина „причина за притисок врз животната средина“ во ЕУ, според истражувањето на Европската агенција за животна средина.
  • Текстил во количина што ја собира во еден камион за ѓубре завршува на депонија или се согорува секоја секунда.

Дали бавната мода навистина е поскапа?

Едноставните, јасни, видливи и опипливи одговори на прашањето зошто една кошула, на пример, произведена по начелата на бавната, одржлива мода, е поскапа од кошула на бренд за брза мода, се следните:

  • Подобриот квалитет има повисока цена
  • Поскапо е да се произведува количински помалку
  • Одржливото работење значи праведни и фер плати за сите засегнати
  • Занаетчиските и рачни изработки бараат повеќе време и човечки вештини
  • Цената на органските, сертифицираните ткаенини, алтернативните и рециклирани материјали доаѓаат со висока цена

Тука доѓа на ред промената на нашата перспектива за она што е „скапо“. Навиките на купување се сменија многу низ годините, а голем удел во тоа играше достапноста на новата облека. Модата навистина беше статусен симбол во децениите пред индустриската револуција. Добро скроената облека беше идентитет на богатите. И иако правењето облека беше поевтино, купувањето облека од масовно производство стана поудобно. Модата беше исто така најисплатлив начин за учество во општеството.

Денес, брзата мода и социјалните мрежи нè натераа да веруваме дека е нормално да купуваме 52 микросезони годишно. Социјалните медиуми имаат огромна улога кога станува збор за прекумерната потрошувачка и културата на влијание. Тоа ја поттикнува стигмата околу повторното носење облека откако еднаш ќе се сподели на интернет. Што е уште полошо, овие ултрабрзи модни брендови ни го испраа мозокот да мислиме дека е во ред да носиме нешто еднаш, а потоа да го фрлиме затоа што не чинело доволно за да го цениме.

Дали одржливата облека треба да стане евтина?

Додека луксузната одржлива облека (која понекогаш е дури и рачно изработена) е прилично скапа, не сметам дека е неразумно некои брендови да наплаќаат 2.000 денари за маичка. Мојата логика е дека не можам (сега веќе и не сакам) да купам 5 маички од 2.000 денари, како што би ги купила кога би биле (и до 10 пати) поевтини, како оние во продавница за брза мода. Но, бидејќи свесно купувам една нова маичка годишно, маичка која знам дека добро ми стои, дека е квалитетна и ќе издржи многу перења, дека можам да ја комбинирам на многу начини, дека е од материјали пријатни за околината, дека сите луѓе во процесот на нејзиното производство биле фер платени и дека со нејзиното купување поддржувам локален бизнис, тогаш 2.000 денари за едно навистина добро парче облека ми звучи како паметен избор. Ова е мајндсетот на бавната мода што го усвоив и со кој општеството треба повеќе да се запознае.

Мојот одговор е: Не, облеката не треба да биде толку евтина како што е сега. Хипотетички, ако одржливите брендови станат евтини како „нормалните“, тогаш луѓето сè уште би ја купувале истата количина облека како што прават сега, и веројатно ќе ја фрлат по неколку носења бидејќи им станала здодевна. Правејќи ги работите толку евтини како што се сега, создаваме и поттикнуваме „општество на отфрлање“.

Ако нешто чини малку повеќе (како порано), луѓето повеќе би се грижеле за работите кои ги поседуваат. Затоа што сега, ако парчето облека е скинато или има неисправен патент, се чини полесно е да го купиме/нарачаме ново, отколку да го поправиме. Порано, без масовното производство што го имаме сега, облеката беше поскапа. Нашите баби и дедовци купуваа облека и ја носеа со децении. Но, сега не сакаме да бидеме „демоде“.

Иако одржливата облека треба да стане подостапна за повеќе луѓе, цените не треба да се спуштат на цените на брзата мода. Запомнете дека одржливоста не е сè или ништо. Направете што можете во рамките на вашите можности. Сигурна сум дека не ви требаат стотици парчиња облека во плакарот.

https://www.instagram.com/p/CUf2A77M5ZJ/

Да ја направиме одржливата мода поинклузивна

Се согласувам дека некои брендови се прескапи, па колку и да штеди некој, нема да може да си ги дозволи. Сега, овие брендови навистина треба да станат поевтини ако сакаме да ја направиме одржливата мода поинклузивна. Зголемената побарувачка е навистина единствениот начин да се направи етичката облека подостапна за повеќе луѓе.

Има една работа што многу луѓе ја забораваат. Кога нарачувате онлајн или одите во продавница за брза мода и купувате 10 производи на нив, трошите доста пари. Но, бидејќи сте купиле толку многу облека, секое парче не изгледа толку лошо. Дури кога ќе го погледнете подобро или ќе почнете да го носите и перете, излегуваат на површина сите маани и недостатоци.

Не заборавајте дека не се работи само за купување етички и одржливо изработена облека. Се работи за купување помалку и одржување на тоа што веќе го имаме. Затоа, наместо да имате гардероба исполнета со евтина облека (од која половина не ја ни носите), поседувајте помала колекција која е квалитетна и која навистина ја сакате.

Автор: Александра Спасеска (https://www.instagram.com/aleksandrina_vezilka/?hl=en)

Илустрација: Моника Стојановска (https://www.instagram.com/_moooki/?hl=en)

Паметен шопинг: Како ѝ помагаш на Земјата со твоите модни избори?

Во време кога сме соочени со последиците од климатската криза и секој природен ресурс е важен повеќе од кога било, одржливоста веќе не е прашање на избор или животен стил, туку на совесност и граѓанска одговорност кон планетата Земја.

За еден производ да го освои потрошувачот, веќе не е доволно да биде добар. Купувачите сакат многу повеќе од квалитет – честопати бараат и поддржуваат производи и брендови кои имаат слични вредности со нивните. Ова се чини е очигледно. Зошто би поддржувале бренд со нашата куповна моќ, ако не се согласуваме со неговите општествени и еколошки вредности? Соочени со климатската криза, чии последици веќе се чувствуваат насекаде низ светот и дојдоа до сечиј праг, оние кои навистина се грижат, се подготвени да ги согледаат последиците на купувачките навики.

Можеби помислувате, како моето самоизразување преку модата придонесува за поодржлива иднина? Модата е една од највлијателните индустрии во однос на социјалните и политичките влијанија. Во целиот свет, потрошувачите купуваат околу 80 милиони нови парчиња облека секоја година, според документарецот The True Cost. Ова исто така значи дека денес, ние како потрошувачи купуваме 400 проценти повеќе облека отколку пред 20 години! Големината на модната потрошувачка и производство денес има значителен ефект врз нашата планета и заедниците во неа. Имаме тенденција да купуваме повеќе облека затоа што имаме тенденција лесно да се ослободуваме од облеката што веќе ја поседуваме.

Твојата моќ како потрошувач

Модната индустрија е еден од најголемите виновници во поглед на загадувањето на животната средина. Според Агенцијата за заштита на животната средина на САД, 26 милијарди текстил завршуваат на депонија секоја година. Да бидеме реални, ниту ваквите фрапантни бројки нема да ги спречат повеќето луѓе преку ноќ да се свртат кон брендови и дизајнери кои негуваат одржливи практики. Голем дел не се подготвени ни да се откажат од купувањето од брендови на брза мода. Но, многу луѓе сакаат да направат промена на подобро. Да ја парафразирам Ен Мари Боне, која ова оригинално го има кажано за нула отпад напорите: Не ни требаат неколкумина кои совршено практикуваат одржлива мода. Ни требаат милиони кои го прават тоа несовршено.

Д-р Мет Џонсон, професот на Меѓународната бизнис школа Халт и основач на блогот за невромаркетинг Pop Neuro, вели: „Има сѐ повеќе докази дека потрошувачите се под влијание на напорите за одржливост на брендовите кои ги избрале и се подготвени да платат повеќе за производи од бренд за кој веруваат дека е одржлив, отколку за бренд кој не е“.

Вредноста за парите и леснотијата во купувањето остануваат одлучувачки фактори во донесувањето одлука дали нештото ќе биде купено, но одржливста станува сѐ позначаен фактор. Резултатите од истражување од 2019 година што го предводеше Hotwire, покажаа дека 47% од интернет корисниците ширум светот прекинале да користат услуги и/или производи од бренд(ови) чии вредности се косат со нивните. Заштитата на животната средина котира највисоко на листата со причини. Можеби на прв поглед одржливата мода не делува како примамлив бизнис модел, но немањето еколошки одржлив аспект на бизнисот, денеска може да ве исфрли од работа.

Кога купуваме парче гардероба, моден додаток или обувки од одржлив бренд, ние плаќаме многу повеќе од производ – ја плаќаме целата еко-социо-економска приказна околу него, директно учествуваме во поддршката на практики во кои веруваме, на тој начин инвестирајќи во нивната, но и во својата иднина.

Како да препознаеш вистински одржливи брендови?

За да можеме да бараме отчетност од брендовите и да процениме колкави и колку искрени се всушност нивните напори да ги сменат своите практики во „позелени“, треба да знаеме што е реално потребно за да се случи тоа.

Агенцијата за заштита на животната средина на САД како напори за одржливост на еден бизнис ги смета создавањето и одржувањето на услови во кои луѓето и природата можат да коегзистираат во продуктивна хармонија, со цел да ги поддржат сегашните и идните генерации.

Имплементирањето на одржливоста во бизнисот може да биде тежок залак за голтање. Многу брендови сметаат дека се премногу мали за да можат да бидат 100% одржливи и да го соопштат тоа без сомнеж и со гордост. Во никој случај не го охрабрувам greenwashing како „метод“ за учество во одржливата реалност, но верувам дека секој поеднец и бизнис може да направи и најмали промени во насока на транспарентност и одржливо работење.

За да може еден моден бренд да се квалификува како одржлив и етички, мора да работи со материјали и практики што не се штетни за животната средина, вработените да бидат соодветно платени, односно да биде вреднуван нивниот труд и да се почитувани нивните човекови и работнички права, и брендот во своето работење да го минимизира јаглеродниот отпечаток, користејќи обновливи извори на енергија.

Дополнителни „поени“ се добиваат со користење на локални суровини и работна сила, како и со спроведување на ефикасни филантропски и општествено одговорни практики, како донации во добротворни цели и вработување лица од социјално ранливи категории или лица со различна способност. И секако, да се биде транспарентен во сите овие процеси.

Вредност наспроти цена во модните избори

Сигурно сте се прашале: зошто е одржливата мода толку скапа? Се разбира дека имате право да го прашате тоа и треба да добиете транспарентен одговор.

Кога размислуваме за одржлив живот, важно е да се разбере вистинската цена на предметите што ги купуваме. Кога ќе ја погледнете етикетата со цена, разбирливо е  да бидете збунети или фрапирани од, понекогаш, драматичната разлика во цената помеѓу брзата и одржливата мода.

За жал, иако одржливо изработените предмети стануваат сѐ попопуларни, тие не се стандард во производството. Во ова интензивно капиталистичко општество, повеќето бизниси преземаат чекори за да се осигураат дека можат брзо да произведат конкурентни производи и да ја зголемат продажбата. Она што не се гледа во таа цена е влијанието врз животната средина или луѓето во синџирот на снабдување – од земјоделците до шивачите и работниците во фабриките.

Правењето отстапки за да се намалат трошоците може да вклучува користење на детски труд и плаќање мизерни плати на работниците во фабриките. Всушност, модната индустрија насочува повеќе пари кон подгревање на модерното ропство од која било друга индустрија, покрај технолошката.

Брзото производство на облека е исто така еден од примарните придонесувачи на глобалното загадување. Модната индустрија е одговорна за 10 проценти од светските емисии на јаглерод, што е повеќе од емисиите од сите меѓународни летови заедно! Брзата мода, исто така, произведува 20 проценти од глобалната отпадна вода, што во најголем дел е предизвикана од токсични текстилни бои. Оваа боја се пробива во екосистемите, а микровлакната од неодржливи ткаенини (како полиестер) ги загадуваат нашите води уште повеќе.

Правењето отстапки од фер работењето им овозможува на бизнисите брзо да направат многу предмети и да продаваат повеќе по пониска цена. Алтернативата – да се има одржлив синџир на снабдување – значи да се произведува помалку и да се продава по повисока цена. Огромна штета стои зад цената на неетички направените предмети. Мораме да се запрашаме: Ако некоја компанија ги експлоатира луѓето и планетата за да обезбеди ниски цени и брза заработка, дали облеката е навистина поевтина? Можеби е, ако гледаме само во паричникот, но трајните влијанија врз животната средина и општеството се непроценливо скапи.

Ќе бидам искрена, некои брендови за одржлива облека се неверојатно скапи, и ова ме спречува да купувам многу работи по целосна цена. Меѓутоа, бидејќи долго време ја следам модната индустрија, можам да ви ветам дека кога купувате од одржливи брендови, вашите пари одат за фер плати за вработените, за етички пристап кон снабдувањето со суровини, а неретко и во добротворни цели и/или иницијативи за промовирање и помагање на одржливоста во поширок поглед. Ова е причината зошто се обидувам да пазарам од одржливи компании/брендови/поединци секогаш кога можам, така што ако сакам да купам нешто ново, знам каде да одам прво.

Исто така, се обидувам да не ги споредувам цените на брзата мода со трошоците за одржливо изработени производи, бидејќи критериумите не се исти. Познавањето на вистинската цена зад предметите всушност ме охрабри да избегнам купување нови. Во најголем дел, се држам до купување од втора рака, разменување и пренамена. Веќе има многу отпад од облека и производи во депониите, и сметам дека е подобро да ја користам повторно и да ја пренаменам пред да купам нова. Плус, ми заштедува многу пари!

Зошто се важни твоите модни избори?

Не смееме да заборавиме дека одржливоста како вредност е еден вид модна изјава, покрај тоа што е еколошка и економска. Вашиот моден избор може да направи големо влијание врз многу животи – од луѓето вклучени во целиот процес на производство до луѓето околу вас. Секој од нас влијае врз средината, па со секое парче што го носите на вас, вие испраќате порака, давате потврда, давате поддршка.

Модата е многу повеќе од само облека, сѐ повеќе овој термин се поврзува со транспарентност, човековите права и општествената одговорност. Модата е искуство и моќна форма на самоизразување што е важно за позиционирање на нашите лични вредности и како се гледаме себеси во општеството. Може да има приказна зад секоја кошула, фустан, торба или додаток што ги носиме.

Начинот на кој се изразуваме преку модата може да обезбеди влијателна платформа за да доведе до промени кон повеќе етички и одржливи практики во синџирите на снабдување. Самоизразувањето преку модата еволуираше во нешто поголемо-избор и начин на живот.

Автор: Александра Спасеска
Илустрација: Моника Стојановска

Одржлив плакар: Како да составите капсулна гардероба што ќе ја обожавате?

Денешното општество нè повикува да консумираме со сè побрзо темпо и инстантно да ги добиваме производите кои ни се потребни. Благодарение на масовното производство, можеме да си дозволиме едноставно да ги фрлиме производите што веќе не ги сакаме и да ги замениме веднаш со минимално влијание врз нашиот буџет. Резултатот на ваквиот консумеристички пристап се производи дизајнирани со пократок животен век и со послаб квалитет. Модната индустрија е една од најлошите во овој поглед, со масовно производство што се случува во размери што повеќе не се одржливи. Но, сето тоа веќе се менува, а Модната Револуција придонесува за едукација на потрошувачите во тој поглед.

Бавната мода еден од аспектите кои ги промовира Модната Револуција, а подразбира движење насочено кон подобрување на одржливоста, на тој начин што ги поттикнува сите чинители и култури што ја опкружуваат индустријата да ја преиспитаат истата во секоја алка од синџирот, додека истовремено ги охрабрува и трговците и потрошувачите да преземат поетички пристап кон модата. Се чини дека сега е најдоброто време да ги преиспитаме нашите навики на купување.

Фактите и бројките за потрошувачката на мода можеби не се најомиленото четиво за многумина, но следен пат кога ќе помислите да тргнете во шопинг, само сетете се дека:

  • 16 килограми е просечната количина на облека што еден човек ја купува годишно во Европа и САД
  • 35% е процентот на микропластики во океанот кои доаѓаат од облека и текстил
  • 1,7 милијарди тони јаглерод диоксид во атмосферата годишно доаѓаат од индустријата за облека и текстил

Брзата мода се „протна“ во нашите животи бидејќи цената на облеката што ја нуди е толку мала, што потрошувачите се во искушение да купуваат нова облека со секој нов тренд, а во меѓувреме ја фрлаат без многу размислување старата облека која не им значи веќе ништо. Бавната мода е алтернатива на брзата мода и промовира побавен, одржлив пристап. Охрабрува купување винтиџ или облека од втора рака, редизајн на старaта облека, купување од помали, локални производители и дизајнери, и купување квалитетна облека со подолг век на траење. Тука стапува на сцена концептот на одржлив плакар.

Што значи да се изгради одржлив плакар?

За да стигнеме до одржливиот плакар, треба прво да разговараме за концептот на капсулна гардероба, за кој сигурна сум дека веќе сте слушнале. Ако веднаш помислувате „Дали е можно да се направи капсулна гардероба со одржливи парчиња?“, одговорот е многу лесен – ДА – бидејќи самиот концепт се води по принципите на одржливоста. Но, да почнеме полека.

Концептот на капсулната гардероба подразбира ограничен избор на парчиња облека што се надополнуваат едни со други, може да се ротираат и да сочинуваат една идејно-естетска целина  – вашиот стил. Тоа се најчесто класични парчиња кои не излегуваат од мода и првенствено се составени од неутрални бои. Капсулната гардероба ви овозможува да креирате различни сетови (аутфити) со мал избор на облека. Може да ја изгради секој, без разлика на нивото на одржливост што го применува.

Капсулната гардероба обично содржи триесетина квалитетни, основни парчиња облека што може да се надополнуваат со сезонски парчиња. На оние со минималистичките стил може полесно да им оди процесот на селекција, но и ако сте индивидуи со страст за впечатливи бои и дезени, капсулната гардероба е нешто кон кое можете да се стремите и да го реализирате. Сè додека парчињата се навистина безвременски и што е најважно, направени за да траат, вие веќе имате одличен старт.

Бидејќи концептот на капсулната гардероба се фокусира на квалитетот, а не квантитетот, за кратко ќе забележите дека имањето одржлив плакар не само што ќе ви го олесни одлучувањето што да облечете и ќе го реши нередот, туку и ќе ви помогне да го намалите вашиот „придонес“ кон загадувањето како конзумент на модната индустрија и нејзиното штетно влијание на средината (помислете само на намалениот јаглероден отпечаток!)

Првиот чекор е најтежок. Ова се останатите

Како да составите одржлив плакар што ќе го обожавате? Низ неколку лесни чекори, секако!

Градењето капсулна гардероба значи логичен избор на облека што не само што сакате да ја носите, туку е практична и разноврсна. Првиот чекор е да направите ревизија на плакарот. Поминете го секое парче што го поседувате и проценете што редовно носите, а што никогаш не сте допреле или облекле.

Неколку прашања што можете да си ги поставите за секое парче се:

Кога последен пат го носев ова? Дали го носев изминатава година? (океј, пандемиската година можеби и не е најдобар критерум, но го сфаќате принципот, нели?

Дали одговара на мојот секојдневен начин на живот?

Дали се вклопува со мојата останата облека?

Дали го сакам ова парче облека?

Овие прашања ќе ви помогнат да донесувате одлуки за тоа што треба да остане, а од што може да се збогувате. Содржината на вашата капсулна гардероба ќе варира во зависност од сезоната и вашиот индивидуален стил. Но, важно е дека сакате да имате баланс на горни и долни парчиња, парчиња за слоеви, и додатоци.

Одржливите прашања кои треба да си ги поставите се:

Од каков материјал е направено ова парче облека?

Дали со секое следно перење испушта микропластика што завршува во водите и ја загадува животната средина?

(Уште) Колку време ќе (можам да) го носам?

Дали е доволно квалитетно и одржливо за да можам да го планирам во мојата капсулна гардероба?

Дали е од бренд/производител/дизајнер со чии вредности се согласувам и за чии практики сум информиран/а и ги поддржувам?

Следниот чекор е да одлучите со колкав број на парчиња сакате да ја изградите вашата одржлива капсулна гардероба. Овие бројки ќе зависат од климата каде живеете, од вашиот животен стил и од тоа колку често ги перете алиштата. Не мора да следите никакви правила, правете го она што најдобро одговара за вас. Изберете палета на бои што ќе ги комбинирате со неутрални бои, како што се бела, црна, сива, темносина (морнарска сина) или крем. Овие бои работат добро една со друга, како и со која било друга боја. Потоа можете да додадете неколку „акцент“ бои што ги сакате и кои одговараат на тонот на вашата кожа. Исто така, препорачувам паметно да ги изберете влакната на облеката. Јас лично, претпочитам природни влакна како лен и органски памук, бидејќи тие се поодржливи и ѝ дозволуваат на кожата да „дише“.

Откако ќе го направите изборот, ослободете се од вишокот облека преку: размена, донација, подарување, рециклирање…

Вашата капсулна гардероба ќе почнете да ја градите од она што веќе го имате и во тој момент е носливо и ви е точно. Ова е делот кој сакам посебно да го нагласам. Точниот фит на облеката е она што најмногу придонесува да го сакаме и носиме некое парче. Тоа значи дека можеби причината зошто не носите одреден модел на панталони или фустан почесто, е бидејќи не ја носите точната величина и/или фит за вас во моментов. Размислете за ова кога ја правите селекцијата на облека. Потоа постепено додавајте ги парчињата кои ви недостигаат. Добри основни парчиња облека што сигурно веќе ги имате во вашата капсулна гардероба се маици во неутрална боја, пар црни панталони, еден или два пара фармерки, две-три здолништа, кардиган/кимоно за слоеви и црн фустан што лесно може да го носите и во лежерна и во посвечена варијанта. Препорачувам да купите висококвалитетни парчиња, по можност од втора рака или од одржливи брендови, а бидејќи почесто ќе ја носите облеката, тие треба да траат подолго. Откако ќе ја имате целата облека што ви треба, не заборавајте ги јакните, обувките и додатоците! И воала! Сега имате одржлива капсулна гардероба!

Со оглед на тоа дека живееме во поднебје со јасно изразени четири годишни времиња, ви препорачувам да ја чувате вонсезонската гардероба спакувана далеку од видното поле. На овој начин, ќе имате 4 различни сезонски капсулни гардероби, со неколку парчиња што ќе ги користите во текот на целата година. Се надевам сега е појасно зошто треба да купувате квалитетни парчиња што ќе „издржат“ многу перења, но и ќе се перат поретко (квалитетен џинс, на пример), нема да ја изгубат формата и нема да ја загадуваат животната средина со секое следно перење.

Јутјуберката Џесика Харуми покажува еден едноставен начин како да направите капсулна гардероба за една сезона од 10 парчиња што се носат во 10 различни стајлинзи. Одличен почеток!

Зошто ќе изгледате подобро и ќе се чувствувате подобро?

Создавањето капсулната гардероба можеби ќе биде малку подолг процес и можеби на почетокот ќе се чувствувате дека е „преголем залак“, но не се обесхрабувајте. Ќе ви треба малку време да го исчистите плакарот од облеката што никогаш не ја носите. Исто така, треба да бидете подготвени да инвестирате малку во нови парчиња, бидејќи тие неизбежно ќе бидат поскапи од она што го нуди брзата мода.

Да ве охрабрам со набројување на сите бенефити од составувањето на одржлива капсулна гардероба:

Полесни одлуки – Нашиот мозок е програмиран да носи одреден број одлуки во текот на денот. После тоа, се заморува, и ние се мачиме да донесеме повеќе одлуки. Со капсулната гардероба ќе ви биде многу полесно да одлучите што да носите, а со тек на време, изборите сами ќе ви се презентираат. И ќе знаете дека секојпат носите нешто што го сакате и во кое се чувствувате удобно.

Повеќе време – Со внимателно избраната капсулна гардероба ќе си заштедите многу скапоцено време, особено наутро, кога можете да го искористите времето поминато зјапајќи во отворен плакар на подобар начин – да испиете на раат шолја кафе или чај, да медитирате, да вежбате, да прочитате неколку страни од книгата за која се правдате дека немате време да ја прочитате, или едноставно да се фокусирате на денот што ви претстои и да ги запишете дневните обврски и цели. Да не зборуваме за времето поминато во пребарување облека во физичка продавница или онлајн, само бидејќи има „распродажба“.

Поголема одржливост – Со капсулната гардероба ќе поседувате безвременски парчиња што ќе ги носите со години и кои нема да излезат од мода. Бидејќи немате многу облека, го носите секое парче што го поседувате, а тоа значи дека го сакате и добро се грижите за него. Луѓето кои избираат да состават одржлива капсулна гардероба често инвестираат во квалитетни парчиња кои траат долго и избегнуваат брза мода која неретко се произведува со експлоатација на човечки труд.

Подобро планирање на буџетот – Кога имате капсулна гардероба, не мора често да одите на шопинг бидејќи парчињата облека се меѓусебно заменливи и разноврсни. Ова значи дека ги носите повеќе пати, и не купувате парчиња кои нема редовно да ги носите. Исто така нема да паѓате на импулсивно купување и трошење бидејќи точно знаете што се вклопува во вашиот плакар, а што не.

Подобар стил – Да, стилот се гради, а капсулната гардероба сама ќе ви покаже која е облеката што најчесто ја носите, најмногу ја сакате и во која се чувствувате удобно, самоуверено, моќно, заводливо… СВОИ!

 

Текст: Александра Спасеска

Илустрација: Моника Стојановска

 

Иднината почнува сега: Што знам за одржливата мода?

Ја сакам модата, затоа и се грижам за секој нејзин аспект во мојот живот. Ако стигнавте до овој прилог, сигурно и вие ја сакате модата и сакате да научите како таа да продолжи да биде сѐ она што претставува за вас – индивидуалност, убавина, креативност без грижа на совест.

Се надевам дека не само што ќе се информираме за проблематичниот статус што модната индустрија го има моментално, туку исто така ќе ви понудам начини за збогатување на знаењето што е потребно за да процените дали една модна компанија или бренд навистина работи одржливо и етички.

Веројатно некогаш досега сте го слушнале или користеле терминот одржлива мода, но што значи тоа? Одржливата мода се однесува на облека што е дизајнирана, произведена, дистрибуирана и користена на начини што се еколошки.

Етичката мода, сроден поим, кој е исто така распространет во светот на освестените потрошувачи, се однесува на облеката направена на начини што ги ценат и вреднуваат социјалната заштита и работничките права. (Забелешка: За веганите, етичката мода може да се однесува и на избегнување кожа, влакна и други животински материјали во облеката.)

Бидејќи екологијата оди рака под рака со социјално правичните практики, сепак, етичката и одржливата мода се сложено поврзани.

Ако сте слушнале за одржлива и етичка мода, тогаш сигурно знаете и за движењето Fashion Revolution, во кое учествуваат повеќе од 80 земји од целиот свет, меѓу кои и нашата. Јас сум дел од македонскиот тим на Fashion Revolution кој се приклучува кон движењето што верува во модна индустрија што ги вреднува подеднакво луѓето, околината, креативноста и профитот. Модната револуција почна, придружете ѝ се!

Се менува пејзажот на модниот свет

Непопустливата желба за економски раст во модната индустрија е огромен фактор. Капитализмот го одржува моторот „во живот“. Од гледна точка на производството, модната индустрија им дава работа на многу луѓе ширум светот (квалитетот на работното место е она што е дискутабилно). На потрошувачите, пак, им се продава мотото „купувај, си заслужи“. И ние купуваме, ли купуваме.

На глобално ниво, купуваме 80 милијарди парчиња облека секоја година (400% повеќе од пред две децении). Ова е делумно пропорционално со експлозијата на растот на населението (повеќе луѓе =

повеќе облека). Но, тоа во голема мера се должи и на прекумерната потрошувачка и неодржливите навики за купување култивирани со брзата мода. Луѓето низ целиот свет се стремат кон нивоа на потрошувачка на развиените земји. Во просек, купувачите купуваат 60% повеќе облека секоја година, што трае само половина отколку што траеше пред 15 години. И овој бизнис модел за раст оперира без оглед на социјалните и еколошките импликации.

Проблемот со брзата мода е што стигнавме до таа точка кога едно тренди кафе чини повеќе од маичка купена од бренд за брза мода. А тоа е голем проблем. Брзата мода во суштина ги претвори четирите сезони во 52, по една за секоја недела од годината. И тие се толку евтино направени, што не треба да ве изненади ако ви се појави дупче на парчето облека по само едно перење.

Иако намалувањето на потрошувачката апсолутно е едно од солидните решенија, менувањето на шопинг навиките не се доволни за да се елиминира негламурозната мрачна страна на модата, која се крие под целиот сатен и светки. Потребно е да развиеме подлабока свест за одржливоста, а најдобар начин за тоа е да се едуцираме.

Одржливоста како начин на живот

Одржливото живеење е практика на намалување на побарувачката за природни ресурси со тоа што ќе го замените она што го користите најдобро што можете. Понекогаш тоа може да значи да не изберете да консумирате производ што е направен со практики што не промовираат одржливост, а понекогаш значи да промените како ги правите работите за да започнете да станувате повеќе активен дел од циклусот на живот.

Сите знаеме дека климатските промени, глобалното затоплување, осиромашувањето на озонската обвивка и намалувањето на ресурсите се вистински и нивното влијание врз животот на луѓето и животните може да биде поразително. Тоа е можност за луѓето да усвојат активности за одржливо живеење што може да им помогне да го намалат влијанието врз животната средина со промена на нивниот животен стил. Одржливо живеење значи да разбереме како нашите избори влијаат на светот околу нас и да придонесеме кон наоѓање начини сите да живеат подобро и полесно.

Зошто е важно да се биде дел од промената?

Повеќето луѓе не стануваат наутро со намера да ѝ наштетат на животната средина – ниту да ѝ помогнат. Луѓето стануваат и си го живеат животот, ги задоволуваат нивните потреби и аспирации. Количината на работи што луѓето ги поседуваат (голем дел од тоа отпаѓа на облека) се зголеми во некои делови од светот, додека во други области многумина се мачат да ги задоволат основните потреби. Нашата иднина сега зависи од нашето однесување и како ќе избереме да живееме, работиме и играме како глобални потрошувачи – како ги менаџираме нашите домови, каква храна јадеме, како се дружиме, како се релаксираме, што купуваме и како се грижиме за нашата планета.

Луѓето не го менуваат однесувањето врз основа на она што треба да го направат. Не реагираат на податоци и статистички факти, ниту на негативни идни сценарија. Луѓето дејствуваат за да ги задоволат своите потреби и аспирации. Носат одлуки засновани врз цената, пристапноста, ефективноста и дополнителните критериуми како благосостојба или трендови. Одржливоста често не е одлучувачки критериум. Дури и луѓето кои сакаат да живеат поодржливо често немаат информации и пристап до достапни и пожелни производи и услуги. Но, не смееме да заборавиме дека за да се постигне одржливост подобро е милиони луѓе да го прават тоа несовршено, отколку далеку помал број да го прават тоа 100% совршено.

Од суштинско значење е да придонесуваме кон модна индустрија која функционира на одржлив начин. Нема едно решение за сите проблеми во модната индустрија. Како индустрија и култура, која се протега низ целиот свет, ќе треба да гледаме на намалувањето на потрошувачката како на првиот чекор кон одржливост. А за тоа, повеќе во следниот прилог.

Автор: Александра Спасеска

Илустрации: Моника Стојановска

Subscribe To our newsletter!