Маја веќе десет години активно работи со реупотреба на материјали, а нејзината последна колекција е целосно изработена од електронски отпад. Таа е една од инспративните млади луѓе вклучни во проектот Future of Europe на Europe House Skopje.
„Тоа што е ѓубре за еден човек е богатство за друг.“ Ова е мотото на младата уметница и дизајнерка на накит Маја Стојковска која им дава убавина, всушност втор живот на нештата што завршуваат на отпад. Откако памети, има интерес и љубов кон накитот. Се сеќава на првите обиди да направи ѓерданче со редење мониста или алка со моделирање во глина. Па следувале години и опити со различни материјали и техники. Дел од нив ги совладала самостојно, а дел и како чирак кај еден мајстор во Старата скопска чаршија.
Маја е една од инспративните млади луѓе вклучни во проектот на Europe House Skopje, во чии рамки беше отворена изложба во East Gate Mall. Од младинските европски цели, таа ја одбра „Одржлива зелена Европа“. Свесна дека нашата планета има исцрпни ресурси таа е децидна дека нашата активност мора да ги почитува еколошките граници за да избегнеме последици што може да го загрозат целиот живот на планетата.
Маја веќе десет години активно работи со реупотреба на материјали, а нејзината последна колекција е целосно изработена од електронски отпад.
– Уште при првите буричкања низ скопскиот бувјак, одредени стари, употребувани предмети ми го привлекуваа вниманието заради нивните текстури, форми и бои кои во мојот ум отсликуваа замисли за нов живот, со нова примена во светот. Така, почнав да ги собирам овие напуштени сирачиња од модерните домаќинства и да им давам привремено засолниште, додека не созреат во парчиња накит. – раскажува Маја.
Процесот на изработка е релативно долг и почнува со препознавање на суровини во предмети од „втора рака“, било тоа да се нешта на продажба на пазар, фрлени на улица, одмиени од бран на плажа или од која било причина да завршиле на отпад. Во нејзините очи се формира слика за нивната иднина. Оние за кои има појасна претстава во што би се претвориле, ги собира, ги складира и ги категоризира според боја, големина, форма или текстура. Голем дел од нив е потребно да бидат внимателно расчленети, исчистени и доведени до состојба во која ќе бидат безбедни за работа и користење.
– Од овие предмети произлегува најголемиот дел од материјалите кои повторно ги употребувам, но на неконвенционален начин. Рачно ги оформувам и трансформирам во нови предмети и им доделувам нови улоги во нивното повторно постоење. Така, едно пластично делче од расипани слушалки може да се претвори во беџ или еден алуминиумски ладилник за компјутер може да стане обетка. – објасува Маја.
Од младинските европски цели таа ја одбра „Одржлива зелена Европа“. Маја смета дека неорганскиот тврд отпад содржи елементи токсични за почвата, воздухот и водите, особено кога е неправилно управуван и складиран. Според неа, самото управување со овој тип на отпад придонесува неверојатно висок процент на емисии на зелени гасови во атмосферата, што дополнително и наштетува на животната средина. Според Обединетите нации, секоја личност произведува околу 7,5 кг електронски отпад годишно или околу 57 милиони тони на светско ниво. Од сиот овој отпад само околу 17 отсто е правилно собран, обработен и рециклиран.
– Со брзиот развој на технологијата и краткиот животен век на електронските производи, акумулацијата на електронски отпад е во пораст, но овој вид на отпад сè уште е недоволно актуелизиран како сериозен проблем. Низ мојата работа со електронски отпад како основна суровина за повторна употреба сакам да посочам кон тешкотиите при рециклирање и реупотреба на овој тип на отпад и да предложам начин на кој би можеле да трансформираме нешта кои имаат наследно негативно влијание врз животната средина во нешта кои се убави и корисни. – објаснува Маја.
Таа е децидна дека луѓето мора да се освестат и да сфатат дека нашата планета е конечна, дека нејзините ресурси не се неограничени и дека нашите активности треба да ги почитуваат границите на животната средина за да се избегнат или барем да се ублажат последиците кои би можеле да го загрозат целиот живот на Земјата. Концептот за реупотреба на материјали и циркуларниот пристап во создавањето на накит се само еден мал пример кој содржи огромен потенцијал ако се примени на повисоко ниво, да придонесе кон промена на перцепцијата за огромното влијание што отпадот го има во нашите животи и да поттикне кон одговорно однесување, приспособено кон одржлив развој и заштита на животната средина.
Учеството на изложбата Future of Europe за неа е позитивно искуство. Маја смета дека се потребни повеќе вакви настани каде млади креативни личности ќе може да се изразат на теми кои актуелизираат општествени проблеми, ќе имаат простор и време за размена на идеи и соработки со конкретни акции за подигнување на свеста кај граѓаните и државните институции, како и изнаоѓање соодветен одговор. Во моментот, покрај иницијативата со електронски отпад што во континуитет се надградува, Маја работи на уште две колекции.
– Почнав проект за соработка со уметници, сликари и вајари: користам дел од нивните четки, палети со бои и други алати и материјали што повеќе не ги користат, а истовремено и со керамички плочки што во последните седум години ги собирам од бреговите на Охридското Езеро. – објаснува таа.